Bên cạnh các giáo lý quan trọng của nhà Phật, khi tìm hiểu về các thuyết trong Phật giáo, chúng ta cũng sẽ được học về những thuyết quan trọng như thuyết vô thường, vô ngã. Khi được hỏi về vô ngã là gì thì vẫn có khá nhiều người vẫn chưa hiểu về thuyết này. Vì vậy, hãy cùng với mayruaxe.org tìm hiểu xem thuyết vô ngã là gì bạn nhé!
Vô ngã là gì?
Khái niệm “vô ngã” đã được định nghĩa trong cuốn Từ điển Phật học của tác giả Đoàn Trung Căn như sau: vô ngã là không có cái bản ngã, bản thể. Không nhận và không thấy được một thể nhất định; một cái tưởng, một cái dụng chủ thể như: vô nhân ngã, vô tự ngã, vô pháp ngã. Hiểu theo sâu hơn thì vô ngã chính là một cái thân ngũ uẩn đang tạm thời hòa hợp. Đối với người, với mình, với vạn vật, không chấp một thân thể trường tồn nhất định mà chỉ cho rằng: một cái thân ngũ uẩn đang tạm thời hòa hợp.
Ngã chính là “ta”, trong quan niệm nhà Phật thì “ngã” thiên về hàm ý là linh hồn hoặc chủ thể, trong đó “chủ” có quyền định đoạt, tự do, tự tại. Còn vô ngã (anata) có nghĩa đen là “không có ta”, tức là coi như ta không tồn tại. Còn theo nghĩa bóng ở đây vô ngã là cách con con người “vô tự tính”, tức là cách con người coi mọi thứ không phải là của ta. Tuy nhiên cách hiểu theo nghĩa đen không phải là những gì mà Đức Phật chỉ dạy, điều Đức phật muốn dạy là những gì được giải thích trong nghĩa bóng.
Vô ngã cùng với vô thường trong giáo lý nhà Phật chính là khổ Tam pháp ấn (3 con ấn đánh dấu toàn bộ giáo lý). Vô ngã được sử dụng để giúp con người lên được cõi niết bàn, cũng là yếu tố quan trọng để phát triển tâm trí. Vậy nên nó được coi như là một thuyết tu tập giúp tâm trí con người có thể bỏ qua được những chấp trước về các trải nghiệm trong cuộc sống như: phiền muộn, đau khổ, hay những vật chất.
Vô ngã vô ưu là gì?
Để hiểu được tư tưởng vô ngã vô ưu, chúng ta sẽ cùng nhau cắt nghĩa khái niệm này. vô là không có, không tồn tại ; ngã là bản ngã trong con người, hay chính là cái tôi cá nhân; ưu: từ ưu ở đây chính là những ưu phiền, những chuyện không vui.
Chữ ưu được nhắc đến ở đây không phải điều tốt đẹp mà là đau khổ, buồn đau. Vậy khi ghép các từ này lại, chúng ta sẽ được một cụm từ có ý nghĩa là: nếu như gạt bỏ đi được cái tôi của mình thì con người cũng sẽ còn phải đau khổ hay ưu phiền nữa.
Theo Đức Phật thì con người được tạo ra từ danh pháp, sắc pháp, bản ngã, cái tôi… và điều này luôn luôn thay đổi, sinh diệt không tồn tại mãi mãi. Vậy nên người mới nói “vô ngã vô ưu”, tức muốn răn dạy chúng ta rằng: con người nếu không muốn luẩn quẩn trong ưu phiền thì cần gạt đi cái gọi là bản ngã (cái tôi).
Xem thêm: Kim chỉ nam là gì? Ý nghĩa kim chỉ nam cho cuộc sống
Vô ngã vô thường là gì?
Vô thường là sự vận động, biến chuyển không ngừng của vạn vật, là không có gì trường tồn mãi mãi. Vậy nên Đức Phật dạy “vô ngã vô thường” nhằm ý nhắn nhủ đến con người hãy gạt bỏ đi cái tôi của bản thân bởi mọi thứ trên đời này không có gì là mãi mãi cả.
Các tài liệu ghi chép về Đức phật đã ghi lại rằng: sau khi đắc đạo dưới gốc Bồ đề, Đức Phật đã đi tìm những người bạn đồng tu trước kia của mình để giảng cho họ về Tứ diệu đế.
Sau đó, Đức Phật tiếp tục dạy cho những người bạn của mình bài pháp thứ nhì là Vô ngã tướng – một học thuyết giúp loại bỏ ngã chấp, giải thoát con người ta khỏi sinh tử luân hồi, chứng quả A-la-hán. A-la-hán được nhắc đến ở đây chính là người đã có thể loại bỏ hoàn toàn ngã chấp, sầu muộn, những phiền não. Cũng chính nhờ đã loại bỏ được hoàn toàn các ngã chấp mà vị này sẽ không vướng vào bất cứ nghiệp nào nữa => Có thể tái sinh trong luân hồi.
Trong Phật giáo, vô ngã được coi như là 1 học thuyết căn bản, nền tảng, để nói về sự lột xác của con người khỏi cái bản ngã đầy rẫy những tham-sân-si, dẫn đến những đau khổ, bất hạnh, sinh tử – luân hồi của kiếp người. Chính những khổ hạnh này đều là do những chấp trước của bản ngã mà ra, càng chấp nhiều thì càng vướng vào khổ đau. Càng tu tập để đạt được đến cảnh vô ngã thì càng bớt được đau khổ.
Bởi nếu sống mà không vượt qua được những chấp ngã thì nó sẽ luôn sản sinh đủ thứ phiền não, khổ sở, điển hình là ngã kiến và ngã sở. Mà ngã sở ở đây chính là những vật chất như của cải, quyền lợi, cũng là những thứ tinh thần như gia đình, tình yêu. Vậy nên, khi đụng tới ngã sở, con người ta sẽ không kìm chế được mà nổi máu sân si hay tính toán thiệt hơn. Người vướng vào ngã sở cũng sẽ luôn cho rằng mình đúng, ý kiến của mình mới là nhất nên cũng sẽ thường xuyên xảy ra cãi cọ, tranh chấp hơn thua.
Sống ở đời nếu đã tu tập vô ngã thì sẽ không bị tác động hay ảnh hưởng quá nhiều bởi ngã sở, thậm chí nếu phải chứng kiến những mất mát cũng vẫn sẽ phải lạc quan bước tiếp. Khi đã tu tập vô ngã thành công, con người có thể đối mặt được những điều độc ác, mất mát mà không còn cảm thấy quá đau khổ hay cảm thấy sân si nữa.
Như vậy, vô ngã chính là cảnh giới mà con người không còn bị vướng vào những chật vật, khổ đau, và lên được cõi niết bàn.
Khi tu tập vô ngã, con người có thể làm công đức hay những việc thiện nguyện mà không cần đến việc ghi danh tên tuổi, bởi cái “ta” bố thí lúc này đã không còn tồn tại nữa. Tu vô ngã khiến cho chúng ta không còn bị gò bó bởi cái “ta” và có thể nhẫn nhịn một cách dễ dàng, khiến thiền định không còn bị ảnh hưởng bởi vô danh, vọng tưởng…
Trí tuệ của người tu vô ngã cũng sẽ thấy được chư pháp vô ngã, dần dần thực hành rời xa các tướng chấp là: ngã, nhân, chúng sinh, thụ giả… Tu tập vô ngã cũng là để thực hành Bồ tát đạo. Tuy nhiên, để thấu hiểu được thuyết vô ngã thì không phải kẻ tu hành nào cũng có thể tường tận. Vậy nên mới có những trường hợp, dù đã tu lâu ngày, thế nhưng thay vì đạt đến cảnh giới vô ngã thì lại càng vướng vào chấp ngã, chấp sanh và rời xa đạo.
Thuyết vô ngã trong tư tưởng Phật giáo chính là để dạy cho con người ta biết cách thoát ra khỏi nhiều ngã chấp như: ngã kiến dục vọng, tham – sân – si và ngã sở… Bởi những điều trên đều ảnh hưởng tới sinh tử luân hồi, che lấp đi cái tâm trong sáng tự thân. Là cách để con người có thể tu tập và vượt qua những ảo tưởng về bản thân, nhan sắc, nhân cách.
Vô ngã sẽ khiến bạn nhận ra rằng: mỗi một con người là một cá thể độc lập, không bị ảnh hưởng bởi những thứ hư vinh, hấp dẫn khác trong cuộc đời. Vô ngã sẽ hư không hóa mọi hiện tượng, giúp tâm trở nên trong sáng và khai mở trí tuệ. Vì tâm chúng ta vốn luôn thanh lịch như bản tính vô ngã, nên thực chất vô ngã cũng là sự nhận thức trong tâm, cái tâm này rất dễ bị nhuốm bẩn bởi rất nhiều thứ xung quanh (cái ngã) và là lỗi thoát khỏi cái ngã.
Vậy là mayruaxe.org vừa cùng bạn đọc tìm hiểu về một thuyết rất quan trọng trong Phật giáo đó là vô ngã. Hy vọng rằng, sau khi đọc và hiểu về vô ngã, chúng ta sẽ biết được cách tiết chế và nhắc nhở bản thân tránh xa khỏi những sân si, tính toán thiệt hơn, giúp tâm luôn bình an và vứt bỏ được mọi khổ đau trong cuộc sống.
